Вандроўка трыццаць першая

Прыехалі мы ў Скепню па званку чытача «Гомельскай праўды» Адама Вітунова, жыхара Касцюкоўкі. Яму вельмі хацелася, каб на газетнай старонцы была вандроўка сюды, адкуль яго карані.

Першай на нашым маршруце сустрэчай у вёсцы было знаёмства з цяпер ужо старажылам Пятром Бураковым, 1935 года нараджэння. Дарэчы, ён з вёскі Нясоеў.

Жыве наш герой з жонкай Зінаідай на вуліцы Пушкіна на ўскрайку Скепні. У час разводдзя сюды не дабрацца: уся вада з узвышша мкне ў гэта месца. «Даводзіцца перакідаць бот паштальёну, каб яна ў ім „пераслала“ нам на гэты бок газету і іншую карэспандэнцыю. Добра было б, каб падсыпалі нам дарогу», — пачаў суразмоўца з просьбы-пажадання. А яшчэ па-сялянску шчыра падзяліўся сваім перажываннем: нядаўна збыў кароўку-карміцельку Зорку. Сумуе да слёз.

Хлапчуком, які скончыў толькі першы клас, Пеця Буракоў перажыў фашысцкую акупацыю родных мясцін. Падалося, што тое даўняе, хлапеча-юнацкае засталося нават у абліччы цяпер ужо 82-гадовага чалавека і сёння. Слухаючы дзядзьку, уражваліся, колькі ўсяго вытрымала яго сэрца, колькі іспытаў перажыло яго пакаленне ў дзяцінстве. Цяпер, у старасці, хваробы не даюць спакою. Галоўнае, чым карцела Макаравічу падзяліцца з журналістамі, — незабыўная сустрэча магчыма з самім камандзірам 63-га стралковага корпуса, генерал-лейтэнантам Леанідам Пятроўскім у 1941-м.

— Шкада, што не мог я тады разгадваць воінскія званні, — дзеліцца суразмоўца. — Добра памятаю аповед свайго дзядзькі пра тое, як камкор, знаходзячыся пад Хальчом, планаваў з армейцамі з Забаб’я і Кардона пусціць фрыца праз Дняпро і затым узяць яго ў кальцо. Не атрымалася. І тады ён вырашыў прарывацца на Гомель сваёю сілай.

У тую ранічку я выскачыў з бліндажа. Убачыў, што гарыць барак, у якім да вайны кватаравалі, калі торф нарыхтоўвалі. І з гэтага дыму паступова бы здані ўзнікаюць салдаты, нашы, з чырвонымі зоркамі на пілотках. І пешшу, і на конях. Адзін з верхавых быў з кубікамі на гімнасцёрцы. Ён прыпыніў каня і звярнуўся да мяне з просьбай: «Мальчик, подай воды». Вялікай меднай кружкай я зачэрпнуў яму вадзіцы з драўлянага вядра. Стаў на цыпкі, падаў. А ён тады: «Мальчик, возьми гостинца!». Далонькі я яму працягнуў, і атрымаў пернічкаў чатырохвугольных. Мой дзядзька выскачыў з бліндажа. Той камандзір цікавіўся ў яго, «где железка?» Тады дзядзька ўскочыў на другога каня і паехаў з імі. Літаральна ўсе жанчыны з нашага пасёлка беглі ўслед з радаснымі воклічамі: «Нашы! Нашы!». А ваенныя рухаліся вельмі спешна, як я цяпер разумею, то быў прарыў. А пад лесам, у алешніку, іх стрэла нямецкая батарэя, многіх пакасіла...

Тая батарэя біла бронезапальнымі снарадамі і па нашай вёсцы. Спачатку 8 хат запалалі, потым яшчэ. Матка пачула пра гэта ад суседкі, стала выганяць скаціну з хлява. Убачыла вялікі снарад сярод дварышча. І толькі шулы ад пабудоў. Адно, што ўцалела — вялікі чыгун з вадою. Вось так: ні лыжкі, ні міскі. Вораг стаў гаспадарыць на нашай зямлі. Разагнаў калгас «Чыр­воная Скепня», арганізаваны яшчэ ў 1929 годзе.

Пагаравалі мы багата! Дзяка­ваць суседзям, пусцілі да сябе. Потым перабраліся ў лазню, з адным вакенцам, прыблізна ў кіламетры ад вёскі... Пасля вайны разжываліся з такой беднасці! Я токарам адпрацаваў 30 гадоў у сваёй гаспадарцы. Колісь грымела сваёй працоўнай славай наша Скепня.

У 1772 годзе Скепня была ў складзе Расійскай імперыі. Тут былі хлебазапасны магазін, царк­ва. У ліпені 1884 года большая частка вёскі згарэла, у 1885-м яна ўжо лічылася ў Стараруднянскай воласці Рагачоўскага павета Магілёўскай губерніі. Школа, тры ветракі, дзве кузні, маслабойня, вінакурня — імі была знакаміта Скепня ў XX стагоддзі.

У 1907 годзе тут працавала народнае вучылішча. 46 вучняў атрымлівалі адукацыю.

Родную вёску і сёння ўслаўля­юць таленавітыя, працавітыя людзі. У пагодлівыя летнія дзянькі складана застаць сялян у хаце — усе больш рупяцца на агародах і сенажацях. Але ж нам пашанцавала: заспелі яшчэ адных Бураковых. Увайшлі ў іх дом, і нібы ў царкву трапілі. Адчуванне святла, чысціні, спакою. Жытло аздоблена творамі самадзейнага мастацтва — пано з разьбой па дрэве, выпальваннем. І арыгінальнай мэбляй, створанай уласнаручна гаспадаром Аляксандрам Васільевічам. А яшчэ ў кожным пакоі хаты — драўляныя цэркаўкі дойліда Буракова, выразаныя з асіны без ніякіх праектаў, па ўласнай фантазіі. «Усё раблю на вока», — падзяліўся майстар.

Васільевіч сказаў, што ў свой час браў урокі творчасці ў свайго сына, якому лёсам было наканавана сыйсці заўчасна пасля ўдзелу ў ліквідацыі наступстваў чарнобыльскай катастрофы. Пры гэтых словах спахмурнела і гаспадыня Ніна Мікітаўна. Як маці перажыць сваё дзіця? У самотныя восеньскія і зімнія вечары ратавала вышыванне. Ручнікамі, просцінамі, абрусамі гэтай руплівіцы, здалося, можна высцеліць шлях ад Скепні да Гомеля. Паклон людзям працавітым са Скепні!