Адзін з сыноў тураўчанкі Марыі Чорнай удзельнічаў у распрацоўцы ракетнага комплексу «Паланэз»
19.02.2020
Калі ў дзецях лад, не патрэбны і клад. Пад кожным з гэтых слоў гатова падпісацца Марыя Чорная, маці траіх выдатных сыноў.
Сяргей і Юрый – палкоўнікі, абодва навукоўцы. Старэйшы аддае свой вопыт і веды Узброеным Сілам Расійскай Федэрацыі. Сярэдні ўмацоўвае абароназдольнасць нашай краіны. Таксама інжынерную, толькі не вайсковую, а мірную спецыяльнасць атрымаў і малодшы Аляксандр.
«Такімі Ўдаліся»
– Якое жыццё пасля вайны было, – Марыя Мікалаеўна ўзгадвае сваё напаўгалоднае дзяцінства ў вёсцы Вязаў Лес, што на Жыткаўшчыне. – Шэсць год я хадзіла праз лес у Людзяневіцкую школу, баронячыся зімой ад ваўкоў запаленымі факеламі. А калі атрымала атэстат, вучыцца далей не адпусціла калгаснае начальства: адправілі пасвіць цялят. На працу загадалі выходзіць назаўтра пасля выпускнога. За тое, што не паслухалася, бацьку далі штраф – адмінусавалі 15 працадзён, такі час строгі быў.
Толькі Маша Калпачук усё ж спраўдзіла сваё жаданне, стала дыпламаваным спецыялістам. Пасля Гомельскага саўгаса-тэхнікума маладога бухгалтара накіравалі ў Чарацянку, што побач з Жыткавічамі, дзе месціўся цэнтр калгаса імя Куйбышава. Неўзабаве дзяўчына пазнаёмілася з Мікалаем. Праз пэўны час, перавёўшыся ў тураўскі калгас «Новае жыццё», Марыя Мікалаеўна падпісвала службовыя дакументы ўжо новым прозвішчам – Чорная, а віць сямейнае гняздо стала ў мужавай хаце.
– Першыя 26 маіх гадоў прайшлі пад адным дахам са свякрухай, – успамінае добрым словам другую маці субяседніца. – Дэкрэтны водпуск тады давалі ўсяго на пару месяцаў. Яна і дапамагала хлопцаў нашых гадаваць, з маленства прывівала ім дысцыпліну і самастойнасць.
Пакуль мы з мужам (ён загадваў фермай, а потым быў інжынерам па ахове працы) прыйдзем дадому, дзеці па гаспадарцы ўправяцца і ўрокі зробяць. Іх не трэба было падганяць, слоў «не буду» і «не хачу» не гаварылі. Разам з вучобай хапала часу на спорт і танцы ў ансамблі «Прыпяць», двое да таго ж хадзілі яшчэ ў музычную школу.
У голасе маці адчуваецца гонар за сыноў. Між тым іх выхаванне і поспехі жанчына ў свае заслугі не запісвае, «проста такімі ўдаліся», дадаючы, што галоўным аўтарытэтам для юнакоў заўсёды заставаўся бацька. Слова яго было законам. Мікалая Якаўлевіча не стала дзевяць гадоў таму…
Зараз палкоўнік Чорны ўзначальвае аддзел навукова-даследчага цэнтра сваёй альма-матэр – Смаленскай ваеннай акадэміі. Кандыдат тэхнічных навук, прафесар, член Акадэміі ваенных навук, Сяргей Мікалаевіч – аўтар 110 навуковых прац і артыкулаў, удзельнічаў у 34 профільных навукова-даследчых праектах, мае баявыя і ведамасныя медалі, удастоены Падзячнага ліста прэзідэнта.
Юрын «Паланэз»
Брат-трэцякурснік стаў прыкладам для сярэдняга Чорнага, калі таму прыйшла пара выбіраць прафесію.
– Школу Юрый скончыў з сярэбраным медалём, толькі нарматывы трэба было здаць, – расказвае сямейную гісторыю маці. – Выкладчык запытаўся, за што чацвёрка. «Почырк у мяне дрэнны, але ж і Ленін неразборліва пісаў», – не разгубіўся сын.
Затое з дакладнымі навукамі ў яго ўсё атрымалася. Пасля Смаленска малады чалавек служыў у зенітна-ракетных войсках, а праз пэўны час атрымаў чырвоны дыплом камандна-штабнога факультэта Беларускай ваеннай акадэміі. Начальнік установы пісаў бацькам: «Валодаючы вострым розумам, сваёй мэтанакіраванасцю і настойлівасцю, зайздросным працалюбствам, ваш сын змог дасягнуць у сваім узросце такога рубяжа, які не кожнаму равесніку па плячы… Толькі ў добрай і моцнай сям’і могуць вырасці такія дзеці».
З братам Юрый Мікалаевіч калега, таксама стаў кандыдатам тэхнічных навук, мае больш за 60 навуковых прац, напісаў некалькі вучэбных дапаможнікаў у галіне аператыўнага майстэрства і тактыкі прымянення войскаў супрацьпаветранай абароны. Палкоўнік Чорны звольніўся ў запас, але з арміяй не развітаўся. Працуе намеснікам галоўнага канструктара завода дакладнай электрамеханікі. Наш зямляк мае непасрэднае дачыненне да стварэння і выпрабавання 16 найноўшых узораў узбраення. Яго ўклад у распрацоўку вядомага ракетнага комплексу «Паланэз» адзначаны Ганаровай граматай Савета Міністраў Беларусі. І гэта не адзіная ўзнагарода вучонага-практыка.
Трэці сын і дачушкі
На фоне братоў поспехі Аляксандра падаюцца не такімі маштабнымі, але і ён дасягнуў пэўных жыццёвых вышынь. Маці хацела бачыць яго настаўнікам, хлопец жа выбраў іншы шлях. Біяграфія Чорнага-малодшага ўмяшчае тэрміновую службу, работу механізатарам у тураўскім калгасе, вучобу ў Беларускім нацыянальным тэхнічным універсітэце. Па адукацыі Юрый Мікалаевіч інжынер-механік. Зараз заняты ў прадпрымальніцтве, мае будаўнічы бізнес, жыве ў Гомелі.
Сыны Марыі Мікалаеўны заўсёды сябравалі. Не губляюць роднасных сувязей і зараз.
– Ведаеце, мы з мужам вельмі хацелі дзяўчынку, Наташу, – прызнаецца на развітанне гераіня аповеда. – Калі хлопцы жаніліся, у нас з’явіліся тры дачушкі-нявесткі: Таня, Люда і… Наташа.
Просьбу сужэнцаў аб дзяўчынках нябёсы спаўна выканалі ў наступным пакаленні, паслаўшы аж трох выдатных унучак. Жаночую кампанію разбавіў адзіны ўнук Дзмітрый, які пасля заканчэння фізфака БДУ праходзіць службу ў войску.
Марыя і Мікалай Чорныя з сынамі
Сяргей і Юрый – палкоўнікі, абодва навукоўцы. Старэйшы аддае свой вопыт і веды Узброеным Сілам Расійскай Федэрацыі. Сярэдні ўмацоўвае абароназдольнасць нашай краіны. Таксама інжынерную, толькі не вайсковую, а мірную спецыяльнасць атрымаў і малодшы Аляксандр.
«Такімі Ўдаліся»
– Якое жыццё пасля вайны было, – Марыя Мікалаеўна ўзгадвае сваё напаўгалоднае дзяцінства ў вёсцы Вязаў Лес, што на Жыткаўшчыне. – Шэсць год я хадзіла праз лес у Людзяневіцкую школу, баронячыся зімой ад ваўкоў запаленымі факеламі. А калі атрымала атэстат, вучыцца далей не адпусціла калгаснае начальства: адправілі пасвіць цялят. На працу загадалі выходзіць назаўтра пасля выпускнога. За тое, што не паслухалася, бацьку далі штраф – адмінусавалі 15 працадзён, такі час строгі быў.
Толькі Маша Калпачук усё ж спраўдзіла сваё жаданне, стала дыпламаваным спецыялістам. Пасля Гомельскага саўгаса-тэхнікума маладога бухгалтара накіравалі ў Чарацянку, што побач з Жыткавічамі, дзе месціўся цэнтр калгаса імя Куйбышава. Неўзабаве дзяўчына пазнаёмілася з Мікалаем. Праз пэўны час, перавёўшыся ў тураўскі калгас «Новае жыццё», Марыя Мікалаеўна падпісвала службовыя дакументы ўжо новым прозвішчам – Чорная, а віць сямейнае гняздо стала ў мужавай хаце.
– Першыя 26 маіх гадоў прайшлі пад адным дахам са свякрухай, – успамінае добрым словам другую маці субяседніца. – Дэкрэтны водпуск тады давалі ўсяго на пару месяцаў. Яна і дапамагала хлопцаў нашых гадаваць, з маленства прывівала ім дысцыпліну і самастойнасць.
Пакуль мы з мужам (ён загадваў фермай, а потым быў інжынерам па ахове працы) прыйдзем дадому, дзеці па гаспадарцы ўправяцца і ўрокі зробяць. Іх не трэба было падганяць, слоў «не буду» і «не хачу» не гаварылі. Разам з вучобай хапала часу на спорт і танцы ў ансамблі «Прыпяць», двое да таго ж хадзілі яшчэ ў музычную школу.
У голасе маці адчуваецца гонар за сыноў. Між тым іх выхаванне і поспехі жанчына ў свае заслугі не запісвае, «проста такімі ўдаліся», дадаючы, што галоўным аўтарытэтам для юнакоў заўсёды заставаўся бацька. Слова яго было законам. Мікалая Якаўлевіча не стала дзевяць гадоў таму…
У Марыі Мікалаеўны тры сыны і тры дачушкі-нявесткі
Палкоўнік расійскай арміі
У Смаленскае зенітна-ракетнае вучылішча (цяпер акадэмія) Сяргей паступіў пад уплывам свайго настаўніка пачатковай ваеннай падрыхтоўкі, франтавіка Аляксандра Фешчанкі. Адслужыўшы ў розных рэгіёнах СССР і за мяжой (у Венгрыі і Таджыкістане), старэйшы сын Марыі Мікалаеўны на выдатна скончыў спачатку Ваенную акадэмію супрацьпаветранай абароны Узброеных Сіл Расіі, а потым Акадэмію дзяржслужбы пры прэзідэнце Расійскай Федэрацыі. У сямейным архіве захаваўся фотаздымак, на якім дыплом тураўчаніну ўручае Дзмітрый Мядзведзеў.
У Смаленскае зенітна-ракетнае вучылішча (цяпер акадэмія) Сяргей паступіў пад уплывам свайго настаўніка пачатковай ваеннай падрыхтоўкі, франтавіка Аляксандра Фешчанкі. Адслужыўшы ў розных рэгіёнах СССР і за мяжой (у Венгрыі і Таджыкістане), старэйшы сын Марыі Мікалаеўны на выдатна скончыў спачатку Ваенную акадэмію супрацьпаветранай абароны Узброеных Сіл Расіі, а потым Акадэмію дзяржслужбы пры прэзідэнце Расійскай Федэрацыі. У сямейным архіве захаваўся фотаздымак, на якім дыплом тураўчаніну ўручае Дзмітрый Мядзведзеў.
Зараз палкоўнік Чорны ўзначальвае аддзел навукова-даследчага цэнтра сваёй альма-матэр – Смаленскай ваеннай акадэміі. Кандыдат тэхнічных навук, прафесар, член Акадэміі ваенных навук, Сяргей Мікалаевіч – аўтар 110 навуковых прац і артыкулаў, удзельнічаў у 34 профільных навукова-даследчых праектах, мае баявыя і ведамасныя медалі, удастоены Падзячнага ліста прэзідэнта.
Юрын «Паланэз»
Брат-трэцякурснік стаў прыкладам для сярэдняга Чорнага, калі таму прыйшла пара выбіраць прафесію.
– Школу Юрый скончыў з сярэбраным медалём, толькі нарматывы трэба было здаць, – расказвае сямейную гісторыю маці. – Выкладчык запытаўся, за што чацвёрка. «Почырк у мяне дрэнны, але ж і Ленін неразборліва пісаў», – не разгубіўся сын.
Затое з дакладнымі навукамі ў яго ўсё атрымалася. Пасля Смаленска малады чалавек служыў у зенітна-ракетных войсках, а праз пэўны час атрымаў чырвоны дыплом камандна-штабнога факультэта Беларускай ваеннай акадэміі. Начальнік установы пісаў бацькам: «Валодаючы вострым розумам, сваёй мэтанакіраванасцю і настойлівасцю, зайздросным працалюбствам, ваш сын змог дасягнуць у сваім узросце такога рубяжа, які не кожнаму равесніку па плячы… Толькі ў добрай і моцнай сям’і могуць вырасці такія дзеці».
З братам Юрый Мікалаевіч калега, таксама стаў кандыдатам тэхнічных навук, мае больш за 60 навуковых прац, напісаў некалькі вучэбных дапаможнікаў у галіне аператыўнага майстэрства і тактыкі прымянення войскаў супрацьпаветранай абароны. Палкоўнік Чорны звольніўся ў запас, але з арміяй не развітаўся. Працуе намеснікам галоўнага канструктара завода дакладнай электрамеханікі. Наш зямляк мае непасрэднае дачыненне да стварэння і выпрабавання 16 найноўшых узораў узбраення. Яго ўклад у распрацоўку вядомага ракетнага комплексу «Паланэз» адзначаны Ганаровай граматай Савета Міністраў Беларусі. І гэта не адзіная ўзнагарода вучонага-практыка.
Трэці сын і дачушкі
На фоне братоў поспехі Аляксандра падаюцца не такімі маштабнымі, але і ён дасягнуў пэўных жыццёвых вышынь. Маці хацела бачыць яго настаўнікам, хлопец жа выбраў іншы шлях. Біяграфія Чорнага-малодшага ўмяшчае тэрміновую службу, работу механізатарам у тураўскім калгасе, вучобу ў Беларускім нацыянальным тэхнічным універсітэце. Па адукацыі Юрый Мікалаевіч інжынер-механік. Зараз заняты ў прадпрымальніцтве, мае будаўнічы бізнес, жыве ў Гомелі.
Сыны Марыі Мікалаеўны заўсёды сябравалі. Не губляюць роднасных сувязей і зараз.
– Ведаеце, мы з мужам вельмі хацелі дзяўчынку, Наташу, – прызнаецца на развітанне гераіня аповеда. – Калі хлопцы жаніліся, у нас з’явіліся тры дачушкі-нявесткі: Таня, Люда і… Наташа.
Просьбу сужэнцаў аб дзяўчынках нябёсы спаўна выканалі ў наступным пакаленні, паслаўшы аж трох выдатных унучак. Жаночую кампанію разбавіў адзіны ўнук Дзмітрый, які пасля заканчэння фізфака БДУ праходзіць службу ў войску.