Па дарозе ў гэтую палескую вёску мы разважалі: чаму ж яе так назвалі? Мо, тут лён церабілі? А ад мясцовых жыхароў пачулі дзве версіі: багата каля рэчкі Трэмля і іншых вадаёмаў лазы, яе і церабілі, прарэджвалі; а яшчэ ў народзе кажуць, што быў у далёкія часы ўладальнікам гэтай зямлі чалавек з падобным на назву вёскі прозвішчам. Аднак дакладна вядома, што на поўдзень ад цяперашняй вёскі было паселішча Малы Церабаў.
Проект поддерживает Альфа Банк в Беларуси, официальный партнер 85-летия Гомельской области.
З гісторыі вёскі
Вядома яна з XVIII стагоддзя ў складзе Мазырскага павета Мінскага ваяводства ВКЛ. З 1793 года – у Расійскай імперыі. У 1795 годзе тут было 45 двароў, адкрылі царкву, якую перабудавалі ў 1871-м. Па сведчанні вяскоўцаў, царква знаходзілася там, дзе цяперашнія могілкі: у час вайны яе ўзарвалі, каб акупантам не дасталася мука, якую там захоўвалі. Храмавае свята вёскі – Пакроў.
Было ў Церабаве ў 1906 годзе і выступленне сялян супраць паліцыі, якая абараняла інтарэсы памешчыка Ісакава: людзям не дазвалялі пасвіць кароў на адпаведных участках лугоў. Праз два гады вёска ўвайшла ў склад Капаткевіцкай воласці Мазырскага павета Мінскай губерніі. У 1912 годзе ў сялянскай хаце адкрылі земскую школу.
Салісткі «Купалінкі» Святлана Бараніч, Наталля Фаміна і Ніна Дашкевіч
Калгас на гэтых землях арганізавалі ў 1930-м. У час Вялікай Айчыннай вайны 17 жніўня 1941 года з байцоў знішчальнага батальёна створаны Капаткевіцкі партызанскі атрад. У баях каля Церабава загінулі 144 воіны Чырвонай арміі. Яны пахаваны ў брацкай магіле. У маі 1944-га, калі ішла падрыхтоўка да аперацыі «Баграціён», вяскоўцаў перасялілі ў Сырод Калінкавіцкага раёна. 124 церабаўцы загінулі на франтах Вялікай Айчыннай.
У 1959 годзе ў вёсцы жылі 895 чалавек, землі ў складзе саўгаса «Мышанка». Былі аддзяленне сувязі, клуб, базавая школа, бібліятэка, ФАП. Зараз у Церабаве 75 домаўладанняў, 131 жыхар, працуюць жывёлагадоўчы комплекс – аддзяленне «Мышанка» СУП «Палессеаграінвест», клуб, магазін.
Людзі тут працавітыя і песенныя
У гэтым упэўнілася, калі пазнаёмілася з загадчыцай сельскага клуба Наталляй Фаміной і іншымі ўдзельніцамі народнага фальклорнага ансамбля «Купалінка». Наталля Мікалаеўна зазначыла, што дзявочае прозвішча яе – Дашкевіч, і ў большасці церабаўцаў такое ж. Таму людзі тут пераплеценыя роднаснымі сувязямі, падтрымліваюць адзін аднаго. А яшчэ тут шмат Грамовічаў і Цыркевічаў.
Мама Наталлі – з вёскі Бесяды, працавала тынкоўшчыкам у Мышанцы. Тут і пазнаёмілася Антаніна са сваім Дашкевічам. Мікалай Аляксеевіч выдатны цясляр, нездарма ж, калі складалі зрубы хат, яму давяралі самае адказнае: вугал. Удваіх з жонкай яны столькім хатам далі жыццё! І пяцёра дзяцей людзьмі выхавалі!
– З гадамі філасофія жыцця нашых вяскоўцаў не мяняецца: мы такія ж дурныя да работы. Вось і я, здавалася б, магу пражыць лягчэй, дзеці раз’ехаліся. Аднак як толькі вясна надыходзіць, ужо ў клопаце: як гэта я не пасею? – дзеліцца Наталля. Згадвае свайго бацьку, які напрыканцы Вялікай Айчыннай трапіў у армію, у Брэст, сем гадоў служыў, быў запявалаю ў крэпасці над Бугам. Песні ваеннага часу ўвайшлі ў сэрца Наталлі як бацькава спеўная спадчына. Пасля ён пэўны час працаваў электрыкам у вайсковай часці ў Мышанцы. Спяваў! А потым стаў брыгадзірам у саўгасе, дзяліўся: «Зямля пацягнула!» І тут ніводная сезонная работа не абыходзілася без яго песні: ці калі дажынкі спраўлялі, ці дакопіны. Ад маці сваёй, Клаўдзеі, меў багаты інтанацыямі голас, і песня суправаджала ўвесь яго век.
Калі я паслухала спеў самой Наталлі, калі загучала адна са жніўных песень, пераканалася: голас, зачэрпнуты і з крыніц роднага Палескага краю:
Ой, жыто-жыто ж, мае жыто,
Цябе вецер калышэ…
Ох, не пабачу ж каханаго –
Мой дух не дышэ…
Пра Фаміну вяскоўцы кажуць: «Жытка ў жанчыны харошая: увесь час спявае!» Чвэрць стагоддзя яна кіравала ансамблем «Купалінка», якому ў 1994 годзе было прысвоена званне народнага. Зараз Святлана Бараніч узначальвае спеўны калектыў.
Вясельную песню далучылася выводзіць і яшчэ адна «купалінка» – Ніна Дашкевіч. Жанчыны патлумачылі: гэты рэлікт у Церабаве спявалі, калі шлі ў сваты:
Ой, полем, полем, як дымом,
А дарогаю, як шнуром-у-у-у,
Там ехалі баяры, сем палкоў
Папярэдзіць Куколечка…
Ён свайго коніка паганяе,
Над дарогай кустачкай махае:
«Ой, баяры вы мае, баяры,
Шугніце ж вы мяне высако-у-у-у,
Штоб я пабачыў далеко.
Там мая Волечка гуляе,
Садовае яблучко качае.
Садовае яблучко кругленькое,
Мы ж з табой, Волечка,
родненькія…»
Пасля такой песні міжволі гаворка зайшла пра жаночую долю. Святлана Бараніч, ураджэнка Церабава, паспела паспытаць гарадскога жыцця: працавала аграншчыцай алмазаў у Гомелі на прадпрыемстве «Крышталь», а свой сапраўдны брыльянт – мужа-земляка Сяргея Віктаравіча ў роднай вёсцы на вяселлі згледзела. «Ён як запяе ды й затанцуе! Во, гэта дык жаніх! – падумала я тады, – дзеліцца Святлана. – Бы ў воду глядзела».
Працавіты, гаспадарлівы чалавек, сапраўдны паляшук. І зараз яго прыродны талент на бяседах у вёсцы раскрываецца: натуральны, народны. Загадчыца СДК Наталля Фаміна зазначыла: «Чакаем, як выйдзе на пенсію і папоўніць нашу «Купалінку»!»
З 1982 года лёс Ніны Мішчук з Міхедавічаў звязаны з гэтай вёскай, дзе яна стала Дашкевіч. Пачынала працаваць прадаўцом, зведала і шмат іншых прафесій – кладаўшчыка, падлікоўца, ветсанітара, зараз – тэхнічка. Руплівіца, сціплая па характары, яна любіць дэкламаваць вершы пра родны Палескі край, і ёй гэта ўдаецца. Разам з мужам Уладзімірам выхавалі дзвюх дачушак: Віка ў Калінкавічах, Наталля – у Асіповічах, абедзве працуюць у дзіцячых садках. «Я самая багатая бабуля – у нас з мужам пяцёра ўнукаў! – зазначыла Ніна Уладзіміраўна. – Не было дзянёчка, каб яны нам не патэлефанавалі».
Аповед былога паштальёна Валянціны Дашкевіч:
Мікалай Караткоў, мужны воін: фота з сямейнага альбома
– Мой бацька, Мікалай Караткоў, быў ураджэнцам расійскай вёскі каля Пензы. У Мышанцы служыў перад Вялікай Айчыннай. Тут і пазнаёміўся з мамай, яна ў пральні ваеннай часці працавала. Пажаніліся. У 1941-м павёз малады паказваць сваю палескую прыгажуню пензенскай радні. А тут вайна. Яго як ваеннага адазвалі ў часць. Прыбыў, а нікога ўжо няма. Рушыў далей, да Брэста. Ведама ж, вяртацца назад прыйшлося, уступіў у партызаны. У 1942 годзе сынок нарадзіўся, пазней – яшчэ адзін хлопчык, і бацька забраў маму з дзецьмі ў лес. Там, у балотах, меншы хлопчык памёр. Са старэйшым мама вярнулася дадому. А тут людзі падказваюць: ходзяць па вёсцы паліцаі, мама накіравалася ратавацца з дзіцём у Баянаў да сваякоў. Але і там у хаце, дзе яна схавалася за грубу, прыціснуўшы да сябе майго браціка, угледзеў іх малады з паліцыі Дзмітрый Дземідзенка (бацькі яго ўцягнулі ў гэта). Мама расказвала, колькі яна страху перанесла, як сыйшліся іх позіркі, ды той прамовіў: «Не бойса, Паліна, я цябе не выдам». Слова стрымаў. Мо, у другім месцы дзе нашкодзіў? У пасляваенны час яго асудзілі, далі багата, гадоў мо 16. Вярнуўся, працаваў трактарыстам. Мама ж мая рабіла ў паляводстве. Казала: каб табе калі загаварыць з ім на гэтую цяжкую тэму…
Валянціна Мікалаеўна, 1946 года нараджэння, шчыра падзялілася са мною перажытым. Бацька, Мікалай Іванавіч, пасля злучэння партызан з Чырвонай арміяй завяршыў вайну ў логаве ворага ў Берліне, вярнуўся дамоў са шматлікімі медалямі і ордэнам, працаваў брыгадзірам. Складаны быў час, мо і помста якая ад тых, хто працягваў ненавідзець уладу: згарэў чалавек у пуні з сенам у час вяселля ў вёсцы. Ішоў 1950 год…
Шмат перажыўшы, Мікалаеўна клапатліва займаецца афармленнем сямейных фатаграфій, робіць мастацкія рамачкі пад іх, стараецца ўпрыгожыць сваім рукадзеллем дом, надаць яму ўтульнасць. Яна актывістка сельскага жыцця, дорыць свае творчыя работы клубу, прыходзіць на канцэрты, дзеліцца ўражаннямі. З гордасцю ветэран працы падзялілася, што колісь і яна вярнулася са Светлагорска да роднай зямлі, сваіх каранёў: пасля вучобы адпрацавала толькі два гады на прадпрыемстве «Хімвалакно».
А ў матулі тры сыны
Валянціна Дашкевіч: «Люблю ўсё прыгожае»
З Аленай Дашкевіч, ветэранам працы, даяркай, што адпрацавала 30 гадоў на мясцовай ферме, сустрэліся каля яе хаты на вуліцы Камсамольскай. Аляксандраўна ўсцешана гаварыла пра сыноў і нявестак, шасцёра ўнукаў і двух праўнукаў: меншанькай, Кацюшы, толькі другі тыдзень пайшоў! У Год гістарычнай памяці 76-гадовая жанчына марыла аб адным: каб мірным быў век яе нашчадкаў. Працаваць жа сыны і навесткі ўмеюць як сапраўдныя палешукі, таму і малодшых навучаць. Няма ў тым сумневу!
У Церабаўскім сельскім клубе ёсць сапраўдны музей даўніны. Адзін з рэліктаў – цымбалы Рыгора Дашкевіча
